અમેરિકાથી ભારત પરત ફરેલા લોકોએ ‘ડંકી રૂટ’ ની આખી વાર્તા કહી હરિયાણાના કૈથલના એક યુવકે પોતાના અમેરિકન ડ્રીમને પૂરા કરવા માટે ડંકી રૂટ પર ચાલવાનો પ્રયાસ કરતી વખતે પોતાનો જીવ ગુમાવ્યો

બુધવારે યુએસ વિમાનમાં લાવવામાં આવેલા ૧૦૪ ડિપોર્ટીઓમાંથી એક, જસપાલ સિંહે દાવો કર્યો હતો કે તેમને આખી મુસાફરી દરમિયાન હાથકડી અને પગમાં બેડીઓ બાંધવામાં આવી હતી અને અમૃતસર એરપોર્ટ પર ઉતર્યા પછી જ તેમને દૂર કરવામાં આવ્યા હતા. ગુરદાસપુર જિલ્લાના હરદોરવાલ ગામના રહેવાસી ૩૬ વર્ષીય સિંહે જણાવ્યું હતું કે ૨૪ જાન્યુઆરીએ યુએસ બોર્ડર પેટ્રોલ દ્વારા તેમને યુએસ બોર્ડર પાર કર્યા બાદ ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. બુધવારે વિવિધ રાજ્યોના ૧૦૪ ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ્સને લઈને એક યુએસ લશ્કરી વિમાન અહીં ઉતર્યું. ગેરકાયદેસર ઇમિગ્રન્ટ્સ સામેની કાર્યવાહીના ભાગ રૂપે ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ સરકારે ભારતીયોનો આ પહેલો જથ્થો પરત મોકલ્યો છે.

સૂત્રોએ જણાવ્યું હતું કે આમાંથી હરિયાણા અને ગુજરાતના 33-33, પંજાબના 30, મહારાષ્ટ્ર અને ઉત્તર પ્રદેશના ત્રણ-ત્રણ અને ચંદીગઢના બે છે. તેમણે કહ્યું કે દેશનિકાલ કરાયેલા લોકોમાં 19 મહિલાઓ અને 13 સગીરોનો સમાવેશ થાય છે, જેમાં ચાર વર્ષનો છોકરો અને પાંચ અને સાત વર્ષની બે છોકરીઓનો સમાવેશ થાય છે. પંજાબથી ડિપોર્ટ થયેલા લોકોને અમૃતસર એરપોર્ટથી પોલીસ વાહનોમાં તેમના વતન લઈ જવામાં આવ્યા હતા.

બુધવારે રાત્રે પોતાના વતન પહોંચ્યા પછી, જસપાલે કહ્યું કે એક ટ્રાવેલ એજન્ટ દ્વારા તેમની સાથે છેતરપિંડી કરવામાં આવી હતી કારણ કે તેમને વચન આપવામાં આવ્યું હતું કે તેમને કાયદેસર રીતે અમેરિકા મોકલવામાં આવશે. “મેં એજન્ટને મને યોગ્ય વિઝા (અમેરિકા) સાથે મોકલવા કહ્યું હતું. પરંતુ તેણે મને છેતર્યો,” જસપાલે કહ્યું. તેણે કહ્યું કે સોદો 30 લાખ રૂપિયામાં થયો હતો.

એજન્ટે છેતરપિંડી કરી

જસપાલે દાવો કર્યો હતો કે તે ગયા વર્ષે જુલાઈમાં વિમાન દ્વારા બ્રાઝિલ પહોંચ્યો હતો. તેમણે કહ્યું કે અમેરિકાની આગામી યાત્રા પણ વિમાન દ્વારા જ કરવાનું વચન આપવામાં આવ્યું હતું. જોકે, તેણીને તેના એજન્ટ દ્વારા “દગો” આપવામાં આવ્યો, જેણે તેણીને ગેરકાયદેસર રીતે સરહદ પાર કરવા દબાણ કર્યું.

બ્રાઝિલમાં છ મહિના રહ્યા પછી, તે સરહદ પાર કરીને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સમાં પ્રવેશ્યો, પરંતુ યુએસ બોર્ડર પેટ્રોલ દ્વારા તેની ધરપકડ કરવામાં આવી. જસપાલે જણાવ્યું કે તેમને ત્યાં 11 દિવસ સુધી કસ્ટડીમાં રાખવામાં આવ્યા અને પછી ઘરે પાછા મોકલી દેવામાં આવ્યા. જસપાલે કહ્યું કે તેમને ખબર નહોતી કે તેમને ભારત મોકલવામાં આવી રહ્યા છે.

હરિયાણાના કૈથલના એક યુવકે પોતાના અમેરિકન ડ્રીમને પૂરા કરવા માટે ડંકી રૂટ પર ચાલવાનો પ્રયાસ કરતી વખતે પોતાનો જીવ ગુમાવ્યો છે. જ્યારે તે યુએસ સરહદની નજીક ગ્વાટેમાલા પહોંચ્યો ત્યારે તેને ડોંકરોએ ગોળી મારી દીધી. ડોંકરો તેની પાસેથી વધુ પૈસા માગી રહ્યા હતા.

અમેરિકામાંથી 104 ભારતીયને બળજબરીથી દેશનિકાલ કર્યા બાદ પરિવારે તેના પુત્રના મૃતદેહનો વીડિયો ડંકી રૂટ પર પડેલો બતાવ્યો. પિતા અને ભાઈએ કહ્યું કે તેમને સોશિયલ મીડિયા પરથી ખબર પડી કે તેની હત્યા કરવામાં આવી છે. અમે તેને એમાં જોયા પછી જ ઓળખી શક્યા.

પરિવારે એમ પણ જણાવ્યું હતું કે જ્યારે તેમણે ડંકી રૂટથી અમેરિકા ગયેલા યુવાનો સાથે વાત કરી ત્યારે તેમને ખબર પડી કે જો ડોંકરોને પૈસા ન મળે તો તેઓ આ રીતે લોકોને ગોળી મારી દે છે. પનામાનાં જંગલોમાં પોલીસ પણ આવતી નથી. આવા લોકોના મૃતદેહ પણ ત્યાં પડેલા હોય ત્યારે હાડપિંજરમાં ફેરવાઈ જાય છે.

મલકિત કૈથલના માટૌર ગામનો રહેવાસી હતો. મલકિતના પિતા સતપાલ કહે છે, ‘હું ખેડૂત છું. દીકરાએ પોલિટેક્નિક કર્યું હતું. તે અમેરિકા જઈને નોકરી કરવા માગતો હતો. તે એક એજન્ટને મળ્યો. એજન્ટે તેને કહ્યું કે તેનો ખર્ચ 40 લાખ રૂપિયા થશે. તે તેને અમેરિકા લઈ જશે. એજન્ટે 25 લાખ રૂપિયા એડવાન્સ લીધા. આ પછી મલકિતને કાનૂની માર્ગને બદલે ડંકી રૂટથી અમેરિકા મોકલ્યો હતો.’

હાથમાં હાથકડી, પગમાં બેડીઓ

“અમને લાગ્યું કે અમને બીજા કેમ્પમાં લઈ જવામાં આવી રહ્યા છે,” તેમણે દાવો કર્યો. પછી એક પોલીસ અધિકારીએ અમને કહ્યું કે અમને ભારત લઈ જવામાં આવી રહ્યા છે. અમને હાથકડી લગાવવામાં આવી હતી અને અમારા પગમાં બેડીઓ બાંધવામાં આવી હતી. આ અમૃતસર એરપોર્ટ પર ખોલવામાં આવ્યા હતા. જસપાલે કહ્યું કે તે દેશનિકાલથી ખૂબ જ ભાંગી પડ્યો હતો. મોટી રકમ ખર્ચવામાં આવી. પૈસા ઉધાર લીધા હતા.

બુધવારે રાત્રે હોશિયારપુરમાં તેમના વતન પહોંચેલા બે અન્ય ડિપોર્ટીઓએ પણ અમેરિકા પહોંચતી વખતે તેમને થયેલી મુશ્કેલીઓ વિશે વાત કરી. હોશિયારપુરના તાહલી ગામના રહેવાસી હરવિંદર સિંહે જણાવ્યું કે તે ગયા વર્ષે ઓગસ્ટમાં અમેરિકા ગયો હતો. તેને કતાર, બ્રાઝિલ, પેરુ, કોલંબિયા, પનામા, નિકારાગુઆ અને પછી મેક્સિકો લઈ જવામાં આવ્યો. તેણે કહ્યું કે મેક્સિકોથી તેને અન્ય લોકો સાથે અમેરિકા લઈ જવામાં આવ્યો હતો.

ભાઈએ કહ્યું- 15 દિવસ પછી સંપર્ક તૂટી ગયો મલકિતના ભાઈએ જણાવ્યું કે તે 17 ફેબ્રુઆરી 2023ના રોજ ઘરેથી નીકળ્યો હતો. શરૂઆતમાં હું થોડા દિવસો સુધી તેની સાથે વાત કરતો રહ્યો. તેણે કહ્યું કે એજન્ટે તેને ડંકી રૂટથી મોકલ્યો હતો. 7 માર્ચ 2023 પછી તેની સાથે કોઈ સંપર્ક થયો ન હતો. અમે ખૂબ પ્રયાસ કર્યો, પણ તેની સાથે વાત કરી શક્યા નહીં.

સોશિયલ મીડિયા પર લાશ જોઈને મેં તેને ઓળખી લીધો આ પછી આ વીડિયો સોશિયલ મીડિયા પર સામે આવ્યો. એમાં એક યુવાનનો મૃતદેહ પડેલો જોવા મળ્યો. આ મૃતદેહ પનામા જંગલ (ડેરિયન ગેપ)ના એ જ ડંકી રૂટ પર પડ્યો હતો, જ્યાં મલકિત ગયો હતો. જ્યારે અમે વીડિયો જોયો ત્યારે એમાં પડેલો મૃતદેહ મલકિતનો હતો. એજન્ટે અમારી પાસેથી કુલ 40 લાખ રૂપિયા લીધા અને બદલામાં અમને અમારા દીકરાનો મૃતદેહ મળ્યો. પિતા સતપાલે કહ્યું કે જ્યારે તેમણે એજન્ટ સાથે વાત કરી ત્યારે તેઓ ચૂપ રહ્યા.

ડંકી રૂટની આખી કહાની… આટલી બધી સમસ્યાઓનો સામનો કર્યા પછી પણ ભારતીયો અમેરિકા કેમ જાય છે…

‘ડંકી રૂટ’ શબ્દ પંજાબી શબ્દ ‘ડંકી’ એટલે કે ‘DUNKI’ પરથી આવ્યો છે, જેનો અર્થ એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ જવું થાય છે.

ભારતથી અમેરિકાનું અંતર લગભગ 13,500 કિલોમીટર છે. હવાઈ ​​માર્ગે અમેરિકા પહોંચવામાં 17થી 20 કલાક લાગે છે. જોકે ‘ડંકી રૂટ’થી 15,000 કિલોમીટર સુધીનું અંતર કાપવામાં આવે છે અને મુસાફરીમાં મહિનાઓ લાગે છે. આ પ્રવાસીઓને સામાન્ય રીતે ‘ડિંક્સ’ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ડંકી રૂટથી અમેરિકા જવાના 2 રસ્તા છે…

પહેલો રસ્તો: -40 ડિગ્રીની ભયંકર ઠંડીમાં કેનેડાથી અમેરિકા પહોંચવું સૌપ્રથમ, ડંકીને કેનેડા માટે પ્રવાસી વિઝા માટે અરજી કરવી પડશે, જેથી તે ભારતથી સરળતાથી કેનેડા પહોંચી શકે. કેનેડાના ટોરોન્ટો પહોંચ્યા પછી ડંકીને એજન્ટના ફોનની રાહ જોતાં ઘણા દિવસો સુધી એક હોટલમાં રહેવું પડે છે.

પર્વતો પાર કર્યા પછી, હોડી દરિયામાં ડૂબવા લાગી

“અમે ટેકરીઓ પાર કરી. એક હોડી, જે તેમને અન્ય વ્યક્તિઓ સાથે લઈ જઈ રહી હતી, તે દરિયામાં ડૂબવાની તૈયારીમાં હતી, પરંતુ અમે બચી ગયા,” તેમણે પત્રકારોને જણાવ્યું. સિંહે કહ્યું કે તેમણે પનામાના જંગલમાં એક માણસને મરતો જોયો અને બીજાને દરિયામાં ડૂબતો જોયો. સિંહે કહ્યું કે તેમના ટ્રાવેલ એજન્ટે વચન આપ્યું હતું કે તેમને પહેલા યુરોપ અને પછી મેક્સિકો લઈ જવામાં આવશે. તેમણે જણાવ્યું કે તેમણે અમેરિકાની યાત્રા માટે 42 લાખ રૂપિયા ખર્ચ કર્યા. તેણે કહ્યું, “ક્યારેક અમને ભાત મળતા. ક્યારેક ખાવા માટે કંઈ મળતું નહીં. બિસ્કિટ મળતા.”

પંજાબના બીજા એક ડિપોર્ટીએ અમેરિકા પહોંચવા માટે ઉપયોગમાં લેવાતા ‘ગધેડા માર્ગ’ વિશે વાત કરી. “રસ્તામાં અમારા ૩૦,૦૦૦-૩૫,૦૦૦ રૂપિયાના કપડાં ચોરાઈ ગયા,” તેમણે કહ્યું. દેશનિકાલ કરાયેલા વ્યક્તિએ કહ્યું કે તેને પહેલા ઇટાલી અને પછી લેટિન અમેરિકા લઈ જવામાં આવ્યો. તેમણે કહ્યું કે તેમને ૧૫ કલાક હોડીમાં મુસાફરી કરવી પડી અને ૪૦-૪૫ કિલોમીટર ચાલવું પડ્યું.

“અમે ૧૭-૧૮ ટેકરીઓ પાર કરી. જો કોઈ લપસી જાય તો બચવાની કોઈ શક્યતા નહોતી… અમે ઘણું જોયું. જો કોઈ ઘાયલ થાય તો તેને મરવા માટે છોડી દેવામાં આવતો. અમે મૃતદેહો જોયા,” તેમણે કહ્યું.

એજન્ટ ડંકીને ટોરોન્ટોથી 2,100 કિલોમીટર દૂર મેનિટોબા પ્રાંતમાં લઈ જાય છે. મેનિટોબામાં એટલી ઠંડી છે કે પોપચાં પર થીજી જાય છે.

ડંકીને મેનિટોબાથી 1,834 કિલોમીટર દૂર એમર્સન ગામ સુધી લઈ જવામાં આવે છે. આ ગામ કેનેડા અને અમેરિકા સરહદ પર આવેલું છે. અહીંથી -40 ડિગ્રીની ભયંકર ઠંડીમાં પગપાળા અમેરિકા પહોંચે છે. આ રસ્તા પર ઘૂંટણ સુધી બરફ છે અને માઇલો સુધી કોઈ માણસ દેખાતો નથી. ડંકી 49મી સમાંતર સરહદ પર પહોંચે છે.

બીજો રસ્તો: ગાઢ જંગલો અને રણ પાર કરીને અમેરિકા પહોંચવું ડંકી રૂટનો સૌથી સામાન્ય માર્ગ તમને દક્ષિણ અમેરિકા થઈને અમેરિકા લઈ જાય છે, પરંતુ આ માર્ગમાં ગાઢ જંગલો, પર્વતો, નદીઓ અને રણને પાર કરવાનો સમાવેશ થાય છે.

5 ફેબ્રુઆરી 2025ના રોજ ભારત પરત ફરેલા ગેરકાયદે ઇમિગ્રન્ટ હરજિન્દર સિંહે જણાવ્યું હતું કે 2020માં તેમના જૂથે 10 દિવસમાં પનામા જંગલ પાર કરી લીધું હતું. તેને 5 દિવસ સુધી ખાવા-પીવા માટે કંઈ મળ્યું નહીં. આ સમય દરમિયાન તેમને રસ્તામાં લગભગ 40 મૃતદેહો મળ્યા, જેમાંથી મોટા ભાગના હાડપિંજરમાં ફેરવાઈ ગયા હતા.

જ્યારે ડંકી પનામામાંથી પસાર થઈ શકતા નથી ત્યારે તેઓ કોલંબિયાની નદી પાર કરે છે જો ડંકી પનામાના જંગલમાંથી પસાર થવા માગતા નથી તો તેમણે કોલંબિયાથી 150 કિલોમીટર લાંબી નદી પાર કરવી પડે છે. અહીંથી ડંકી મધ્ય અમેરિકન દેશ નિકારાગુઆ તરફ બોટ લે છે. બોટથી મુસાફરી કર્યા પછી બીજી બોટમાં ટ્રાન્સફર થાય છે, જે મેક્સિકો જાય છે. આ નદીમાં સરહદ પોલીસ માત્ર પેટ્રોલિંગ જ નથી કરતી, પરંતુ ખતરનાક પ્રાણીઓ પણ નદીમાં તમારો જીવ લેવા તૈયાર હોય છે.

આ પછી ડંકી ગ્વાટેમાલા પહોંચે છે. ગ્વાટેમાલા માનવ તસ્કરી માટે એક મુખ્ય સંકલન કેન્દ્ર છે. અમેરિકન સરહદ તરફ આગળ વધતાં ડંકીને બીજા એજન્ટને સોંપવામાં આવે છે.

વાત લગભગ 2023ની છે. પંજાબના ગુરદાસપુરનો યુવક ગુરપાલ સિંહ (26) ડંકી રૂટથી મેક્સિકો પહોંચ્યો હતો, પરંતુ પોલીસે તેને મેક્સિકોમાં જોયો અને રોકાવાનું કહ્યું. ઉતાવળમાં તેણે બસ પકડી અને આ સમય દરમિયાન પંજાબમાં તેની બહેનને ફોન કરીને જાણ કરી કે પોલીસે તેને જોયો છે.

આ દરમિયાન બસનો અકસ્માત થયો. તેનું ઘટનાસ્થળે જ મૃત્યુ થયું, પરંતુ પરિવારને સમાચાર મળતાં એક અઠવાડિયું લાગી ગયા. ગુરદાસપુરના તત્કાલીન સાંસદ સની દેઓલની મદદથી તેનો મૃતદેહ ભારત લાવવામાં આવ્યો હતો.

ભારતીયો આટલી બધી સમસ્યાઓનો સામનો કરીને અમેરિકા કેમ જાય છે? ભારતીય લોકો સારી તકો માટે ભારતની બહાર સ્થળાંતર કરવાનો ઇરાદો ધરાવે છે, પરંતુ તેમાંથી ઘણા શિક્ષણના અભાવે અથવા અન્ય કારણોસર કાયદેસર રીતે તેમ કરી શકતા નથી. વિદેશી બાબતોના નિષ્ણાત અને JNU પ્રોફેસર રાજન કુમાર કહે છે કે ભારતીય લોકોને ધનવાન બનવાનાં ખોટાં સપનાં બતાવવામાં આવે છે અને તેઓ અમેરિકા જઈને સફળ થશે…

વિદેશી નિષ્ણાત એ.કે. પાશાના મતે ઘણા લોકો અમેરિકા જાય છે, કારણ કે તેમને ભારતમાં નોકરી મળી શકતી નથી. કેટલાક કિસ્સાઓમાં નોકરી મળે છે, પરંતુ તેમની સંખ્યા ખૂબ ઓછી છે. ભારતથી અમેરિકા જતા મોટા ભાગના ડંકી ગુજરાત અને પંજાબના હતા. હવે આ યાદીમાં હરિયાણા પણ જોડાયું છે.

સેન્ટર ફોર મોનિટરિંગ ઇન્ડિયન ઇકોનોમી (CMIE)ના સપ્ટેમ્બર 2022ના અહેવાલ મુજબ, હરિયાણામાં ભારતમાં સૌથી વધુ 37.3% બેરોજગારી દર છે. આ દેશના સરેરાશ બેરોજગારી દર કરતાં 4 ગણું વધારે છે. હરિયાણાના ધાથર્થ, મોરખી અને કાલવા જેવાં ગામડાં ડંકીના અડ્ડાઓ બની ગયાં છે. પોતાનાં ખેતરો, ઘરો અને સોનું વેચીને લોકો રોજગાર માટે અમેરિકા જવાની વ્યવસ્થા કરી રહ્યા છે.